Bölümlendirme gereksinimleri

Hangi Disk Bölümlerine İhtiyacım Var?

Önyükleyici Sürücüsü: Eğer işletim sisteminizi yeni bölümleyeceğiniz diskten açacaksanız, sahip olmanız gereken disk bölümleri şunlardır:

Bir birincil disk bölümü
Bir veya daha fazla sayıda takas alanı
Sıfır veya daha fazla sayıda birincil veya mantıksal disk bölümü

Başka bir diskten açacaksanız:

Bir veya daha fazla sayıda birincil veya mantıksal disk bölümü
Sıfır veya daha fazla sayıda takas alanı

Durum Analizi

Önyükleyici Disk Bölümü: Önyükleyici disk bölümünüzün mantıksal değil birincil disk bölümü olması gerekir. Bu durum herhangi bir felaket durumunda kurtarmayı sağlamaktadır, fakat teknik olarak gerekli değildir. 0x83 "Linux native" dosya türünde olmalıdır. Eğer 21-3 sürümünden önceki bir lilo kullanıyorsanız (örn., 1990lardan kalma), önyükleyici bölümünüz diskin ilk 1024 silindiri içerinde yer almalıdır. (Tipik olarak, önyükleyicinin tek ihtiyacı çekirdek görüntüsünü içermesidir.)
Eğer birden fazla önyükleyici disk bölümünüz varsa (diğer işletim sistemlerinden olabilir), hepsini ilk 1024 silindir içerisinde tutun (Tüm DOS bölümleri ilk 1024 silindir içerisinde olmalıdır). Eğer modern bir lilo sürümü veya çekirdeğinizi yüklemeye yarayan başka araçlar kullanıyorsanız (örneğin, bir önyükleyici disket veya MS-DOS tabanlı çalışan LOADLIN.EXE Linux yükleyicisi), disk bölümü herhangi bir yerde olabilir. Ayrıntılı bilgi için Büyük-disk (Large-disk) NASIL belgesine bakabilirsiniz.
Takas Bölümü: Dosyalara takas (bknz. Takas Dosyaları) yapamadığınız sürece ayrılmış bir takas bölümüne ihtiyacınız olacaktır. Bu bölüm 0x82 "Linux swap" tipinde olmalıdır. Disk üzerinde herhangi bir yerde konumlandırılabilir (siz yine de yerleştirme notlarına bakınız: Takas alanımı nereye koymalıyım?). Birincil veya mantıksal disk bölümlerinden herhangi biri takas alanı olarak kullanılabilir. Bir disk üzerinde birden fazla takas alanı olabilir. Toplam 8 tanesine (sürücüler içerisinde) izin verilmiştir. Aşağıdaki takas alanı boyu notlarına bakınız (Takas alanı ne kadar büyük olmalıdır?).
Mantıksal Disk Bölümleri: Tek bir birincil disk bölümü mantıksal disk bölümleri içerecek şekilde (ek disk bölümü) kullanılmalıdır. Ek disk bölümü disk üzerinde herhangi bir yerde olabilir. Mantıksal disk bölümleri ardışık olmalıdır, fakat ek disk bölümünü doldurmaları gerekmemektedir.

Dosya Sistemleri

Hangi dosya sistemleri kendi disk bölümlerine ihtiyaç duyar?

Linux dosya sisteminizdeki herşey aynı (tek bir) disk bölümü altına yerleştirilebilir. Fakat, belli dosya sistemlerinin büyümesini sınırlamak isteyeceğiniz durumlar vardır. Örneğin, eposta kuyruğunuz kök dosya sisteminizle aynı dizindeyse, disk bölümündeki kalan alanı doldurması durumunda bilgisayarınızın çalışması sekteye uğrayacaktır.

/var: Bu dosya sistemi ileti ve yazıcılar için kuyruk dizinlerini içermektedir. Buna ek olarak, hata kayıt dosyalarını da içerir. Eğer makinanız bir sunucuysa ve sürekli bir hata üretiyorsa, bu iletiler disk bölümünü doldurabilir. Sunucu bilgisayarların /var dosya sistemini kök / dosya sisteminin disk bölümünde değil farklı bir disk bölümünde bulundurmaları gerekmektedir.
/usr: Bu kısım hemen her çalıştırılabilir ikiliğin bulunduğu yerdir. Ek olarak, çekirdek kaynak ağacı ve belgelerin çoğu burada bulunur.
/tmp: Bazı programlar geçici dosyalarını buraya yazar. Genellikle, oldukça küçüktürler. Yine de, hesaba dayalı, fen ve mühendislik uygulamaları gibi, oldukça yoğun işler çalıştırırsanız, yüzlerle ifade edilen megabaytlara kısa süre içerisinde ihtiyaç duyulabilir. Bu durumda /tmp'yi kök / dosya sisteminin disk bölümünde değil farklı bir disk bölümünde tutun.
/home: Burası kullanıcı ev dizinlerinin olduğu yerdir. Kullanıcılarınız için alan sınırlaması yapmazsanız, kendi disk bölümünde olmalıdır.
/boot: Burası çekirdek bellekeşlemlerinin bulunduğu yerdir. Eski sistemlerdeki yerleri için yukarılardaki açıklamalara bakınız.

Disk bölümleme ölçütü olarak dosya ömrü ve yedekleme sıklığı

Ext2 ile disk bölümleme kararları, yedekleme ihtiyaçlarına bağlı olarak ve dosyaların farklı yaşam sürelerinde disk üzerine saçılmalarından kaçınacak şekilde verilir.

Dosyaların birer ömrü vardır. Bir dosya oluşturulduktan sonra, sistemde belli bir süre kalacak ve daha sonra silinecektir. Dosya ömrü sistemin her yerinde farklılık gösterir ve kısmen dosyanın yoluna bağlıdır. Örneğin, /bin, /sbin, /usr/sbin, /usr/bin ve benzeri dizinler, aylar ve hatta daha uzun sürelerle ifade edilen oldukça uzun yaşam sürelerine sahiptir. /home dizini altındakiler ise haftalarla ifade edilen ömürlere sahiptir. /var altındaki dosyaların ise oldukça kısa yaşam süreleri vardır: /var/spool/news altındaki bir dosya bir kaç günden fazla kalmaz, /var/spool/lpd altındakilerinse ömürleri dakikalarla ölçülür.

Yedekleme sözkonusu olduğunda, günlük yapılan yedeklemelerin kullanılan tekil yedekleme aygıtının kapasitesinden daha küçük olması faydalıdır. Günlük yedekleme, sistemin tümünde yapılmış bir yedekleme olabileceği gibi arttırımlı bir yedekleme de olabilir.

Disk bölümü büyüklüklerinin bir yedekleme aygıtına sığacak şekilde yeterince küçük olmasına karar verebilirsiniz (günlük yedeklemeyi seçersiniz). Her halükarda bir disk bölümü günlük yapılan yedeklemelerde (değişikliğe uğramış tüm dosyalar ile) tek bir yedekleme aygıtına sığabilmelidir (arttırımlı yedeklemeyi seçin ve yedekleme aygıtının haftalık/aylık olarak dolacağını umarak değiştirin - gözetimsiz bir işlem olası değildir).

Yedekleme stratejiniz bu karara bağlıdır.

Disk alırken veya planlarken, yedekleme için de bir miktar para ayırmayı unutmayın! Yedeklenmemiş bilginin değeri yoktur! Verilerin yeniden oluşturulması hemen herkes için yedeklenmesinden daha fazla maliyet gerektirmektedir!

Yararlılık açısından farklı ömürlere sahip dosyaların farklı disk bölümlerinde bulundurulması faydalıdır. Bu şekilde "news" disk bölümündeki kısa ömürlü dosyalar çok güç saçılmaya uğrayabilir. Bunun / veya /home üzerindeki yararlılığa bir etkisi yoktur.

Takas Bölümleri

Takas alanı ne kadar büyük olmalıdır?

Genel kural RAM miktarınız kadar büyük olması şeklindedir.

Fakat bu genel geçerli bir kural değildir. Programların çalışan kümelerinin oldukça büyük veya oldukça küçük olduğu hayali senaryolar oluşturmak mümkündür (bknz. Takas Bölümleri). Örneğin, çalışması sırasında rasgele erişim sağladığı geniş bir veri kümesine sahip olan bir simulasyon programı yerel olarak çalışan programının veri bloğundan bu kümeye her an işaretçiler barındırmayabilir. Bu durumda çalışan kümesi oldukça büyük olacaktır.

Diğer taraftan aynı açılmış pekçok JPEG formatlı resmi içeren bir grafik programının geniş bir veri bloğu olacaktır. Fakat aynı anda sadece tek resim üzerinde çalışılabilineceğinden resim üzerindeki işlemlerde belleğin program tarafından kullanılan kısmının büyük kısmına erişilmez. Aynı durum pekçok penceresi düzenleme programları için de gerçerlidir. Eğer bu programlar iyi tasarlanmışlarsa oldukça büyük yerel referans değerlerine sahiptir. Bu durum da onların büyük takas alanları kullanma zorunluluğunu ortadan kaldırır, sistem üzerinde ölümcül etkiler yapmalarını önler. Aynı nedenden programlarından hiç çıkmadan pekçok program çalıştıran bir kullanıcı daha çok takas alanı isteyecektir.

Sunucular masaüstü akranlarına göre daha fazla takas alanıyla ayarlanırlar Verilmiş olan takas alanı işlemleri için yeterli olsa da sunucu olduça büyük sayfalamalar yapması gereken iş yükleriyle karşılaşabilir. Bazı sistem yöneticileri bu durumun sunucuyu çökeltmesine göz yumarlar. Bu durumlarda takas alanının boyu bellekten kat kat büyük olabilir.

Takas alanım ne kadar büyük olabilir?

Takas alanının büyüklüğü günümüzde mimariye bağlıdır. i386, m68k, ARM ve PowerPC'ler için bu değer "resmi" olarak 2Gb'dir. Alpha makinalarda 128Gb, sparc işlemcilerde 1Gb ve sparc64 mimarilerinde 3Tb'tır. 2.6 çekirdekle çalışan bir opteron 16 Tb takas alanına yazabilir. Linux çekirdeğinin 2.1 ve önceki sürümlerinde sınır 129 Mb'dir. Takas alanı 128 MB'den daha büyük olabilri ama taşan kısım kullanılmaz. Çekirdeğin 2.1 ve önceki sürümleri için 128 MB'den daha büyük takas alanları kullanmak istiyorsanız birden fazla takas alanı oluşturmalısınız (en çok 9). 2.4 sürümden sonra 32 takas alanı oluşturabilmek mümkün hale gelmiştir. Takas alanı oluşturma detaylarına bakınız.^[66]

Takas alanımı nereye koymalıyım?

Kısa cevap herhangi bir yer şeklindedir. Yine de, mümkün olduğunca çok hız elde etme istiyorsanız, iki temel strateji vardır (daha fazla RAM almak yerine).

Takas alanını farklı sürücülere parçalayın ya da az sıklıkla yazdığınız sürücü üzerinde bu parçalamayı yapın.
Her bir takas disk bölümünü dıştaki izlere yerleştirin.

Gözönüne alınması gerekenler:

Eğer biri çok kafalı diğeri daha az disk kafalı olan iki diskiniz varsa ve diğer özellikler bakımından aynıysalar, çok disk kafası olan daha hızlı olacaktır. Farklı disk kafaları üzerinden veri okunması tamamen elektronik olduğundan daha hızlı olacaktır. Farklı izlerden veri okumak, kafanın hareketini gerektirdiğinden yavaştır.
Takasın başka bir diske yazılması, disk kafasının tek bir sürücü üzerinde ileri geri hareketinden daha hızlı olacağı sonucu çıkmaktadır.
Yerleşim: Eski diskler tüm izlerde aynı sayıda sektör içermektedir. Bu disklerle, takas alanını ortaya yerleştirmek, disk kafası rasgele hareket sırasında takas alanından geçeceğinden, en hızlı olacaktır.
Daha yeni diskler ZBR (zone bit recording: bölge biti kaydı) kullanmaktadır. Dış izlerinde daha çok sektörleri barındırırlar. Sabit bir dönme hızında, içteki izlere göre bu daha büyük bir performans gerektirir. Takas alanınızı hızlı olan izler üzerine koyunuz. (Genel olarak düşük silindir numaraları düşük dik bölüm numaralarıyla eşleşir. Gene de bu konuyla ilgili güncel yorumları http://lissot.net/partition/mapping.html adresinden inceleyiniz)
Kullanım: Elbette, sizin disk kafanız rasgele hareket etmeyecektir. Eğer sürekli meşgul olan bir ev dizini disk bölümüyle, neredeyse hiç kullanılmayan bir arşiv disk bölümü arasında bir takas alanınız varsa, takas alanınızın ev dizini altında olması, disk kafasının kısa hareketler yapacak olmasından dolayı daha iyi bir yaklaşım olacaktır. Aslında, takas alanınız başka amaçla kullanılmayan bir diskte olursa, daha iyi olurdu.
Bölme: Hız birden fazla takas alanını aynı anda kullanmakla arttırılabilir. Aynı önceliğe sahip takas alanları RAID cihazlar gibi ele alınıp kullanılır. (bknz. Çoklu Takas Alanları)

Özet: Takas alanınızı pek çok disk kafası olan ve başka işler yapmakla meşgul olmayan hızlı bir diske yerleştirin. Eğer birden çok diskiniz varsa: takas alanınız bölerek bunu tüm disklere hatta farklı denetleyicilere dağıtın.

^[66] mkswap kılavuz sayfasında belirtilmese de 2.4 sürüm çekirdek ile takas alanı sayısı her biri en büyük 64Gb olan 64 taneye kadar çıkmıştır. 2.6 çekirdek üzerinde çalışan 64 bitlik opteronda her biri 16 Tb olan 128 takas alanı oluşturmak mümkündür (Peter Chubb'a hesaplaması için teşekkürler).