Dosya Arşivleme ve Sıkıştırma

Linux altında dosya arşivlenmesi ve sıkıştırılması neredeyse belirli ve standartlaşmış birkaç komut ile gerçekleştiriliyor. tar komutu yardımıyla istenilen dosyaları arşivleyebilir, bunların üzerine yenilerini ekleyebilir, istediğiniz zaman da tekrar açıp eski haline getirebilirsiniz. GNU gzip komutu ise dosyaların sıkıştırılması (zip) ve sıkıştırılmış dosyaların açılması (unzip) işlemlerini yapabiliyor. Fazla disk alanınız yoksa bu iki komut her zaman yardımınıza koşacaktır.

Dosya Arşivleme

tar (Tape ARchive) programı, bir veya birden fazla dosyayı tek bir forma sokar. Genellikle bir dizin ve bu dizinin altında yer alan tüm alt dizinleri biraraya getirmek için kullanılır. tar, dosyaların üzerinde sıkıştırma işlemini normalde uygulamaz. Fakat tar'ın GNU sürümü (Linux'ta da kullanılan) bu işlemi gzip kullanmadan da yapabiliyor.

tar komutuna bir örnek verelim:

$ tar -cf arsiv.tar tmp/

Bu komut, -c (create archive) parametresi yardımıyla tmp dizini altındaki herşeyi paketleyip arsiv.tar isimli dosyaya yollar. -f parametresi, hangi dosyaya yazılacağını belirtir. İstediğiniz zaman dosyayı tekrar açmak isterseniz:

$ tar -xf arsiv.tar

komutunu kullanın. -x (extract) parametresi, -f ile belirtilen dosyayı açacaktır.

-rseçeneği ile daha önce yaratılmış bir arşive dosya eklenebilir. Böylece dosyayı açma ve tekrar arşiv oluşturma işleminden kurtulmuş olursunuz.

$ tar -rf arsiv.tar ekleme.txt

Dosyanın içeriğini önceden görebilmek için -t parametresini kullanın ve bu işlemi de alışkanlık haline getirin. Bazı durumlarda arşivlenmiş yazılım, kendine ait bir dizin açmak yerine içerdiği dosyaları bulunduğu yere yazabilir.

tar -tf arsiv.tar

Hangi dosyaların açıldığını ekranda görebilmek için -v parametresini ekleyin:

# tar -zcvf tmp.tgz /tmp
tar: Removing leading / from absolute path names in the archive.
tmp/
tmp/tar-error
tmp/.X11-unix/
tmp/rc.inet1.OLD
tmp/networks.OLD
tmp/linux/
tmp/linux/fss.txt
tmp/lilo.conf
tmp/PKGTOOL.REMOVED

Aşağıdaki komut, arşivlenen dosyaları diskete kaydetmeye yarıyor. Bunun için temiz bir disketi yuvasına yerleştirin ve aşağıdaki satırı yazın.

# tar -cf /dev/fd0 tmp/

tmp dizini altındaki herşeyi diskete kaydetmiş olduk. Açmak için bilinen yöntemi kullanırız:

# tar -xf /dev/fd0

Dosya Sıkıştırma ve Açma

Dosya sıkıştırma amacıyla sıkça kullanan iki yazılım vardır: gzip ve compress. Her iki yazılım da Slackware Linux dağıtımında bulunuyor. GNU'nun dağıtımı olan gzip, tar ile birlikte kullanılan ve dosya sıkıştırma ve arşivlemede neredeyse standart haline gelmiş bir program. Bir dosyayı sıkıştırmak için parametre girmeden gzip komutunun ardından dosya ismini yazın.

$ gzip elvis
$ ls -al
elvis.gz

gzip ile sıkıştırılmış dosyaların sonu .gz ile biter. Bunları açmak için gunzip komutunu kullanın:

$ gunzip elvis.gz

compress ve uncompress de sırayla bir dosyayı sıkıştırmak ve açmak için kullanılır. Aslında Linux'ta uncompress adında bir yazılım yoktur, bu dosya ismi compress dosyasına bağlantılıdır. compress ile sıkıştırılan dosyaların sonu .Z ile biter.

$ ls -al web.html
-rw-r--r--   1 gorkem   users       41450 Jan 27 13:40 web.html
$ compress web.html
$ ls -al web.html.Z
-rw-r--r--   1 gorkem   users       18906 Jan 27 13:40 web.html.Z

Yukarıdaki web.html dosyasını sıkıştırdığımızda dosyanın boyutu 41450 bayttan 18906 bayta indi. Açmak için:

$ uncompress web.html.Z

Bir dosyanın uzantısından ne tür bir dosya olduğunu anlayamazsanız file komutu imdadınıza koşar. Linux'ta belirli uzantılı dosyaların başı bilinen bir harf veya harf grubu ile başlar. file komutu dosyanın başındaki karakterleri kontrol ederek ve bunları bir listeyle (/etc/magic) karşılaştırarak dosyanın ne tür olduğunu söyler.

# file tmp.gz
tmp.tgz: gzip compressed data - deflate method , last modified: Sat Feb 15 08:21:50 1997 os: Unix
# file tmp.tar.Z
tmp.tar.Z: compressed data 16 bits

Birlikte Kullanım

ftp adreslerinde Linux için yeralan yazılımlar genellikle tar ve gzip, nadiren de tar ve compress ile sıkıştırılıp arşivelenerek saklanırlar. Çünkü tar komutu tek başına arşivi sıkıştırmaz, bu işlem için gzip veya compress kullanılır. Bunların açılabilmesi için tar komutu ve birkaç parametre yeterli olur.

$ ls
netscape-4.0.linux-elf.tar.gz

Yukarıdaki dosya önce tar ile arşivlenmiş, ardından gzip ile sıkıştırılmış. Tek adımda bu iki dosyayı açmak için tar dosyasına x ve f parametrelerinin dışında z parametresini de ekleyin:

$ tar -zxf netscape-4.0.linux-elf.tar.gz
$ ls
netscape-4.0.linux-elf

Eğer dosya sıkıştırılırken compress komutu kullanılmışsa z yerine Z parametresini yazın.

$ ls
folder.tar.Z
$ tar -Zxf folder.tar.Z
$ ls
folder

Benzer şekile, bir dosyayı aynı anda hem tar ile arşivlemek, hem de sıkıştırmak istersek c ve f parametreleri dışında compress ile Z, gzip ile z parametrelerini girmek yeterlidir. Aşağıda sırayla gn-gopher dizisinin önce tar ve gzip ile, ardından tar ve compress ile arşivlenmesi görülüyor.

$ ls
gn-gopher/
$ tar -zcf gopher.tgz gn-gopher/
$ tar -Zcf gopher.tar.Z gn-gopher/