4.9. Disk Alanının Ayarlanması

4.9.1. Diski dosya sistemine uygun bölümlemek

Bir diski bölümlere ayırmanın hem en iyi hem de en kolay bir yolu yoktur. Daha kötüsü bunu yapmanın genelleşmiş bir yolu da yoktur. Çünkü bölümleme kararınızı etkileyecek pek çok faktör vardır.

Geleneksel yöntem; küçük bir kök dosya sistemi yaratmak ve bunun içinde /bin, /etc, /dev, /lib, /tmp, gibi sistemin çalıştırılması ve yönetilmesi için ihtiyaç duyulan dosya sistemlerinin yerleştirilmiş olmasıdır. Bu yolla, kök dosya sistemi sistemin açılması ve çalışması için gerekli her şeyi ihtiva etmiş olur. Kök dosya sisteminin küçük tutulmasındaki ve daha az iş yüküne sahip olmasındaki ana sebep, sistem çökmeleri esnasında kök dosya sisteminde daha az hasar meydana gelmesini ve kolayca tamir edilebilmesini sağlamaktır. Daha sonra başka bölümler ya da başka diskler kullanarak dizin ağacına /usr dosya sistemini, kullanıcılar için ayrı bir /home dizini ve bağımsız bir takas bölümü oluşturabilirsiniz. Ev dizinlerini bağımsız bölümler içinde yerleştirmek yedekleme işleminde büyük kolaylıklar sağlar. Bir ağ ortamında /usr dizinini çeşitli makineler arasında paylaştırmak da mümkündür. Böylece her makinenin ihtiyaç duyduğu yüzlerce megabytelık alanlara olan ihtiyaç azaltılmış olur.

Pek çok disk bölümüne sahip olmak, boş disk yüzeyinin parçalar halinde ayrılmış olması sorununu yanında getirir. Günümüzde, işletim sistemlerinin ve disklerin daha güvenli olması ile, kullanıcılar bütün dizinleri kapsayan tek bir dizine doğru yönelmektedir. Bununla birlikte küçük bir ikinci bölüm yedekleme işleminin daha kolay yapılmasını sağlayabilir.

Küçük bir sabit diske sahipseniz (çekirdek geliştirmesi yapmayacağınız varsayılarak) tek bir bölüme sahip olmanız daha uygun olacaktır. Büyük bir diske sahipseniz, herhangi bir şeyin ters gidebileceği ihtimalini göz önüne alarak, birkaç adet büyük disk bölümüne sahip olmanız daha mantıklı olacaktır. (Buradaki büyük ve küçük kelimeleri tamamen öznel kavramlardır. Disk bölümlerinin büyüklüğünü tamamen sizin kullanım amaç ve gereksinimlerinize göre ayarlamalısınız.)

Şayet birkaç tane sabit diske sahipseniz; birine /usr dizinini de içeren bir kök dizini, diğerinde ise /home dizini yarleştirebilirsiniz.

Çeşitli bölümleme tabloları için değişik deneyler yapmanız iyi olabilir. Bu biraz iş yükü getirmektedir. Çünkü her seferinde çeşitli kereler işletim sistemini yeniden kurmanız gerekecektir. Ama bu da yaptığınız işin doğruluğundan emin olmanın tek yoludur.

4.9.2. Alan gereksinimleri

Kuracağınız Linux dağıtımı, size değişik yapılandırmalara göre ne kadarlık bir disk alanına ihtiyacınız olduğunu bildirir. Bağımsız olarak kurulan uygulamalar da bunu yapar. Bu sayede disk alanının kullanımı için planlarınızı yapabilirsiniz, ama ilerisi için hazırlıklı olmalı ve ilerde duyabileceğiniz ihtiyaçları göz önünde bulundurarak fazladan disk alanı ayırmalısınız.

Kullanıcı dosyaları için ayıracağınız bölümün hacmi, kullanıcıların ne yapmak istediklerine göre değişir. Pek çok insanın, dosyaları için daha fazla alana ihtiyaçları varmış gibi görünmektedir, fakat ihtiyaç duyulan alan kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bazı kişiler hafif yazım işleri ile uğraşır ve onlar için birkaç gigabyte alan yeterli olabilir. Bazıları ise onlarca gigabyte gerektirecek grafik işleri ile uğraşır.

Sırası gelmişken, kB veya MB cinsinden belirtilen dosya boyutları ile, MB cinsinden belirtilen disk boyutunu karşılaştırırken, her iki birimin farklılıklar içerebileceğini unutmayın. Bazı üreticiler bir kilobyte'ı 1000 byte, bir megabyte'ı 1000 kilobyte olarak ayarlamışken, bazıları 1024 ve katlarını birimler olarak kullanır. Bu nedenle benim 345 MB'lık hard diskim aslında 330Mb'dır.

Takas alanının ayrılması Takas alanının ayrılması bölümünde anlatılmıştır.

4.9.3. Bölümleme örnekleri

Daha önce 109 Mb lık bir sabit diskim vardı. Şu an ise 330 MB lık bir disk kullanıyorum. Bu diskleri nasıl ve niçin bölümlediğimi anlatacağım.

Kullandığım işletim sistemleri ve ihtiyaçlarım değiştiği için pek çok defalar 109 Mb lık sabit diski bölümledim. İlk önceleri Linux ile birlikte MS-DOS kullandım. Bunun için 20 MB lık bir diske ihtiyacım vardı veya klostrofobiye kapılmadan MS-DOS, bir C derleyici, çeşitli yararlı araçlar, bir metin düzenleyici ve üzerinde çalıştığım yazılım için ancak yeten bir yere sahip olduğumu söylemeliyim. Linux takas alanı için 10 Mb ayırmıştım, geri kalan 79 MB ise Linux için ayrılmış tek bir dizin idi. Kök, /usr, ve /home dizinlerini bağımsız bir şekilde yerleştirmek için çeşitli teşebbüslerde bulundum fakat bu olayı ilginç ve gerekli kılacak kadar disk alanım maalesef yoktu.

MS DOS'a daha fazla ihtiyacım kalmadığı zaman diski 12 MB takas alanı ve geri kalanını tek bir dizin halinde Linux olarak tekrar biçimlendirdim.

330 MB'lik disk ise şu şekilde çeşitli bölümlere ayrıldı.

5 MB kök dosya sistemi
10 MB takas alanı
180 MB /usr dosya sistemi
120 MB /home dosya sistemi
15 MB karalama bölümü

Karalama bölümü üzerinde oynanmak için kendilerine ayrı bir bölüm isteyen şeyler içindir. Örneğin çeşitli dosya sistemlerinin karşılaştırılması veya çeşitli dosya sistemlerinin hızlarının karşılaştırılması gibi... başka bir şeye ihtiyaç kalmayınca bu bölümü takas alanı olarak kullanırdım. (günümüzde karalama bölümü tarih olmuş sayılabilir. Artık pek çok kullanıcın gigabytelar ile ölçülen disk alanları var.)

4.9.4. Linux için daha fazla disk alanı eklemek

Donanımınız doğru bir şekilde yüklenmiş ise Linux'e fazladan yer vermek çok kolay bir iştir. Yukarıda tanımlandığı şekilde gerekiyorsa diski biçemleyin, disk bölümlerini ayırın ve dosya sistemlerini kurun. /etc/fstab dosyasına otomatik bağlama işlemi için gerekli satırları ekleyin.

4.9.5. Disk alanını kazanmak için ipuçları

En iyi tavsiye gereksiz paketleri kurmamanızı söylemek olacaktır. Pek çok Linux dağıtımı içerdikleri paketlerin belirli bölümlerini kurmanız için gereken kurulum seçeneklerine sahiptir. Dikkatle seçim yaparsanız pek çok pakete ihtiyacınız olmadığını görebilirsiniz. Bazı paketler çok büyük olduğu için bu yolla geniş bir disk alanını kazanabilirsiniz. Bir paket ya da uygulamanın bir bölümüne ihtiyacınız olsa bile hepsine ihtiyacınız olmayabilir. Örneğin: bazı belgeler gereksiz olabilir, GNU Emacs için bazı Elisp dosyaları gereksiz olabilir, X11 için bazı yazıtipleri gereksiz olabilir veya yazılım kütüphaneleri gereksiz olabilir.

Paketleri kaldıramıyorsanız, en azından sıkıştırın. gzip(1) veya zip gibi sıkıştırma uygulamaları kişisel veya grup dosyalarınızı sıkıştıracaklardır. gzexe sıkıştırma ve açma işlemlerini kullanıcıya hissettirmeden yapar (kullanılmayan dosyaları sıkıştırır ve ihtiyaç olunca geri açar). Daha gelişmiş DouBle sistemi bir dosya sistemindeki bütün dosyaları onları kullanan uygulamalara hissettirmeden sıkıştırır (windows'taki drivespace veya msdos'taki stacker gibi uygulamalar hakkında bilgi sahibiyseniz, bu uygulamanın mantığını daha iyi anlayabilirsiniz. Temel çalışma mantıkları benzerlik gösterir).